In Ter Apel heeft het verouderde opvangcentrum plaatsgemaakt voor nieuwbouw waar 2.000 asielzoekers kunnen worden ondergebracht. Het is de grootste permanente opvanglocatie van Nederland. Door een intelligente organisatie van het gebied, zorgvuldige uitwerking in ontwerp en efficiënte bouwmethodiek is het gelukt om binnen de sobere en doelmatige randvoorwaarden een duurzaam asielcomplex met optimale verblijfskwaliteit te realiseren.
Ter Apel bevindt zich in het noorden van Nederland. Het opvangcentrum ligt op enige afstand van de omliggende dorpen en steden en is daarom opgezet als een zelfstandig dorp dat huisvesting met faciliteiten en voorzieningen combineert. De 258 beneden- en bovenwoningen zijn geclusterd in acht buurten rondom een centrale parkstrip, waar zich de centrale voorzieningen bevinden.
Leefbaarheid, veiligheid en beheersbaarheid stonden voorop in het ontwerp. Door een slimme configuratie van woonbuurten en gebouwen is extra ruimte tussen de woningen gecreëerd. Dat biedt meer privacy voor bewoners en “ontspant” de hoge dichtheid in het gebied. Het creëert ruimte voor een landschappelijk raamwerk dat zorgt voor een vanzelfsprekende oriëntatie in een voor de bewoners onbekend gebied. Ruimtelijke elementen en structuren begeleiden de asielzoekers via publieke ruimtes naar gemeenschappelijke plekken, en van daaruit naar hun specifieke woning.
De entree van het opvangcentrum wordt gevormd door een groene boulevard die langs de receptie naar de centrale parkstrip leidt. Achter de receptie ligt de basisschool die een eigen geborgen binnenwereld heeft; een veilige plek waar de nadruk ligt op gewenning aan het Nederlandse onderwijssysteem en het leren van de Nederlandse taal.
De centrale strip is het publieke hart, hier liggen de dienstengebouwen en voorzieningencentra als paviljoens in het groen en zijn sport- en speelvelden te vinden. De acht buurtjes bevinden zich aan weerszijden van de strip, elk gemarkeerd door een plein met faciliteitenpaviljoen. Het plein met paviljoen is voor elke buurt anders ontworpen en doet tevens dienst als herkenningspunt, hang- en ontmoetingsplek.
De woningen zijn geclusterd rondom groene binnenhoven. Deze hebben in elke buurt een eigen atmosfeer door gebruik van kleur, patroon en metselwerk. Ook de entrees van de woningen verschillen telkens van elkaar, zodat de eigen voordeur makkelijk te vinden is. In plaats van galerijontsluiting voor de bovenwoningen is er voor een entreeopgang vanaf het maaiveld gekozen, een associatie met wonen in een dorp. Voor de woningen is een verhoogde veranda aangelegd.
De binnentuinen hebben in elk buurtje een eigen ontwerp gekregen en combineren zit- en verblijfsplekken met speelvoorzieningen voor kinderen. Het centrale gedeelte ligt verdiept, wat privacy creëert in de zone voor de gebouwen en persoonlijk gebruik stimuleert door het hoogteverschil met de overdekte terras-zone voor de woningen. De zones tussen de verschillende woonbuurten zijn niet geprogrammeerd. Lang gras, gemaaide paden en bomen bieden hier een plek voor rust en reflectie.
Ter Apel is de eerste verblijfplaats voor vreemdelingen die in Nederland asiel willen aanvragen: in de zogenaamde COL, centrale ontvangstlocatie. Naast de COL zijn er in Ter Apel nog drie andere type opvanglocaties: de procesopvanglocatie (POL), de vrijheidsbeperkende locatie (VBL) en de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV). De asielzoekers worden in acht-persoons woningen opgevangen en verblijven daar gemiddeld drie à vier weken. Omdat het opvangcentrum in Ter Apel geen tijdelijke locatie is, kon het optimaal worden ontworpen voor de kwetsbare en ontheemde doelgroep, maar ook optimaal qua exploitatie en duurzaamheid. Het plan is flexibel, de woningen kunnen voor verschillende type opvang in het centrum gebruikt worden.
BAM Bouw en Techniek en De Zwarte Hond wonnen eind 2014 de Design, Build en Maintain opdracht middels een Europese Aanbesteding. FELIXX versterkte het team als landschapsarchitect en BAM Infra Wegen en BAM Infra Energie en Water maakten het team compleet. De nieuwbouw in Ter Apel is in zeer korte tijd gerealiseerd en bleef in bedrijf gedurende de bouwperiode. Door toepassing van systeembouw, snelle bouwmethoden, een gedetailleerde (LEAN)-planning en een zeer integrale aanpak is de gefaseerde bouw in minder dan twee jaar uitgevoerd. 8 buurten met 248 woningen, 8 was-/uitgiftegebouwen, 2 kantoren, een gezondheidscentrum, een lagere school en 3 dagbestedingsgebouwen zijn in 1 ¾ jaar gerealiseerd, inclusief de sloop van het bestaande centrum en de compleet nieuwe aanleg van zowel ondergrondse als bovengronds infrastructuur. Voor de woningen is door BAM Bouw en Techniek bijvoorbeeld een speciale installatie-skid ontworpen. Deze skid is in zijn geheel in een geconditioneerde omgeving in elkaar gezet waardoor een hogere kwaliteit in techniek bereikt kon worden. Op de bouwplaats werden deze in z’n geheel op de zolder van de woning gehesen. Zo kon onder hoge tijdsdruk gebouwd worden en werden faalkosten beperkt. De installatie-skid is van buitenaf bereikbaar. Voor onderhoudswerkzaamheden hoeven bewoners dus niet gestoord te worden.
Ter Apel is een permanent opvangcomplex, waardoor geïnvesteerd kan worden in duurzame methodes en technieken op middel- en lange termijn. Alle belangrijke houten onderdelen als ramen, deuren, kozijnen, spouwbladen, trappen, dakkappen etc. zijn volledig uitgevoerd in FSC gecertificeerd duurzaam hout. Het ontwerp van de woning past daarmee volledig in het beleid van BAM om een positieve bijdrage te leveren aan het behoud van de bossen, aan de circulaire economie en aan het tegengaan van klimaatverandering. De energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van de woningen is 0 en daarmee zijn ze energieneutraal. Dit wordt bereikt door toepassen van hoogwaardige isolatie, warmte terugwinning met hoog rendement, betonkernactivering, zonnepanelen op álle daken en een hoge mate van prefabriceren van bouwonderdelen. Het ontwerp haalt hiermee een energielabel van A++++. De eerste jaren zal er nog op gas gestookt worden. Daarna kan eenvoudig worden overgeschakeld op all-electric. De installatie-skid is hier al helemaal op voorbereid.
Opdrachtgever
Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)
Gebruiker
Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)
Architect
De Zwarte Hond / Felixx
Constructeur
BAM Advies & Engineering
Bouwtijd
24 maanden
Opleverdatum
April 2017
Onderhoudscontract voor een periode van 24 jaar